Kawa a odchudzanie
Kofeina, kwas chlorogenowy i kafestol przyspieszają metabolizm i hamują odkładanie tłuszczu. Badania wykazały, że spożycie kofeiny (4 mg/kg masy ciała) zwiększa tempo metabolizmu nawet o 16% i nasila rozpad tłuszczów, choć efekty u osób otyłych były nieco mniejsze. Bezpieczna dawka kofeiny to 400 mg dziennie, co odpowiada ok. 2 podwójnym espresso.
Kofeina i tkanka brunatna
Tkanka brunatna, nazywana „dobrą” tkanką tłuszczową, spala kalorie i wytwarza ciepło dzięki procesowi termogenezy. Kofeina stymuluje ten proces, aktywując białko UCP1, które przekształca energię w ciepło.
Hamowanie łaknienia
Badania sugerują, że kofeina może chwilowo zmniejszać głód i zwiększać sytość, wpływając na hormony głodu i sytości, takie jak grelina i leptyna. Podanie 1 mg kofeiny/kg masy ciała 30 minut przed śniadaniem zmniejszyło spożycie kalorii o 10%, ale efekt ten dotyczył jedynie śniadania i nie utrzymywał się przez cały dzień. Długoterminowy wpływ kofeiny na apetyt nie został potwierdzony.
GENY
Geny mogą wpływać na ryzyko otyłości, preferencje smakowe i metabolizm składników, takich jak kofeina. Polimorfizmy genów CYP1A2 i AHR decydują o szybkości metabolizmu kofeiny w wątrobie. Analiza z 2017 r. wykazała, że wyższe spożycie kawy może osłabiać genetyczne ryzyko otyłości, szczególnie u kobiet, u których zaobserwowano związek między piciem kawy, a niższym BMI.
Badania nad kofeiną i kawą, przeprowadzane głównie z użyciem kawy instant lub kapsułek kofeinowych, pokazują jej niskokaloryczność (1–10 kcal/porcja). Jednak dodatki, takie jak mleko, cukier czy syropy, znacznie zwiększają wartość energetyczną napoju. Dla osób dbających o sylwetkę lepszym wyborem są przyprawy, np. cynamon czy kardamon, a cukier można zastąpić erytrytolem.
Kofeina wspiera termogenezę, ale nie zastępuje zdrowej diety, ani ruchu w walce z otyłością. Analiza wskazuje, że kawa, także bezkofeinowa, nie ma istotnego wpływu na utratę masy ciała. Kluczowe jest kompleksowe podejście, a nadmiar kofeiny może powodować skutki uboczne, jak bezsenność czy problemy z sercem. Suplementy warto stosować po konsultacji z lekarzem lub dietetykiem.
Acheson, K. J., Zahorska-Markiewicz, B., Pittet, P., Anantharaman, K., & Jéquier, E. (1980). Caffeine and coffee: Their influence on metabolic rate and substrate utilization in normal weight and obese individuals. The American Journal of Clinical Nutrition, 33(5), 989–997.
EFSA explains risk assessment: Caffeine. https://www.efsa.europa.eu/sites/default/files/corporate_publications/files/efsaexplainscaffeine150527.pdf
Kulterer, O. C., Herz, C. T., Prager, M., Schmöltzer, C., Langer, F. B., Prager, G., Marculescu, R., Kautzky-Willer, A., Hacker, M., Haug, A. R., & Kiefer, F. W. (2022). Brown Adipose Tissue Prevalence Is Lower in Obesity but Its Metabolic Activity Is Intact. Frontiers in Endocrinology, 13, 858417.
Van Schaik, L., Kettle, C., Green, R., Irving, H. R., & Rathner, J. A. (2021). Effects of Caffeine on Brown Adipose Tissue Thermogenesis and Metabolic Homeostasis: A Review. Frontiers in Neuroscience, 15, 621356.
Panek-Shirley, L. M., DeNysschen, C., O’Brien, E., & Temple, J. L. (2018). Caffeine Transiently Affects Food Intake at Breakfast. Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics, 118 (10), 1832–1843.
Schubert, M. M., Irwin, C., Seay, R. F., Clarke, H. E., Allegro, D., & Desbrow, B. (2017). Caffeine, coffee, and appetite control: A review. International Journal of Food Sciences and Nutrition, 68(8), 901–912.
Speliotes, E., Willer, C., Berndt, S., Monda, K., Thorleifsson, G., Jackson, A., Allen, H., Lindgren, C., Luan, J., Mägi, R., Vedantam, S., Winkler, T., Qi, L., Workalemahu, T., Heid, I., Steinthorsdottir, V., Stringham, H., Weedon, M., & Loos, R. (2010). Association analyses of 249,796 individuals reveal 18 new loci associated with body mass index. Nature genetics.
Wang, T., Huang, T., Kang, J. H., Zheng, Y., Jensen, M. K., Wiggs, J. L., Pasquale, L. R., Fuchs, C. S., Campos, H., Rimm, E. B., Willett, W. C., Hu, F. B., & Qi, L. (2017). Habitual coffee consumption and genetic predisposition to obesity: Gene-diet interaction analyses in three US prospective studies. BMC Medicine, 15, 97.
Lee, A., Lim, W., Kim, S., Khil, H., Cheon, E., An, S., Hong, S., Lee, D. H., Kang, S.-S., Oh, H., Keum, N., & Hsieh, C.-C. (2019). Coffee Intake and Obesity: A Meta-Analysis. Nutrients, 11(6), 1274.
Henn, M., Glenn, A. J., Willett, W. C., Martínez-González, M. A., Sun, Q., & Hu, F. B. (2023). Changes in Coffee Intake, Added Sugar and Long-Term Weight Gain–Results from Three Large Prospective US Cohort Studies. The American Journal of Clinical Nutrition.
Zagkos, L., Cronjé, H. T., Woolf, B., de La Harpe, R., Burgess, S., Mantzoros, C. S., … & Gill, D. (2024). Genetic investigation into the broad health implications of caffeine: evidence from phenome-wide, proteome-wide and metabolome-wide Mendelian randomization. BMC medicine, 22(1), 81.
Jayedi A, Norouziasl R, Aletaha A, Mirrafiei A, Soltani A, Shab-Bidar S. Comparative effects of tea and coffee drinking on body weight in adults: a systematic review and network meta-analysis of randomised trials. British Journal of Nutrition. Published online 2024:1-10. doi:10.1017/S0007114524001867